MENYU
Avropa və ABŞ-ın tanınmış xəbər agentliklərindən olan “Royalsblue.com” Lerikdən rayonundan geniş “Dünyanın ən yaşlı insanlarının yaşadığı kəndin sirri” sərlövhəli məqalə hazırlayaraq, ölkəmizin cənub rayonunu uzunömürlü insanların məkanı baxımından müəmmalı məkan adlandırıb.
AZİNFORM.AZ “report”a istinadla xəbər verir ki, məqalədə Lerik sakinlərinin uzun və sağlam həyatın düsturunu kəşf etdikləri qeyd olunur.
“Dünyada insanların uzunömürlülüyü ilə tanınan bir sıra məkanlar var, lakin bir kənddə (Lerikin Barzavu kəndi-red) Yer kürəsinin ən uzunömürlü insanları yaşayır. Onların sirrini və 100 yaşına necə çatdıqlarını öyrənin”, - yazıda qeyd edilir.
Dünyanın yeganə Uzunömürlülük Muzeyi Azərbaycandadır
Mətbu orqan vurğulayıb ki, Yaponiyada Okinava "ölümsüzlər" ləqəbini qazanıb. Digər tərəfdən, İtaliyanın "əbədiyyət kəndi" olan Kampodimele Aralıq dənizi pəhrizinin canlı sübutudur. Eyni zamanda Kaliforniyada Loma Linda təmiz yaşamağın bəhrəsini görən Yeddinci Gün Adventistlərinin icmasıdır.
“Bununla belə, Yer kürəsinin haqqında çox eşitmədiyiniz uzunömürlülük məkanı var və burada dünyanın yeganə Uzunömürlülük Muzeyi yerləşir. Bu, Azərbaycanın cənubunda yerləşən Lerik rayonudur. Cənubi Qafqazın bu ölkəsi Lənkəran və Dağlıq Qarabağ da daxil olmaqla sakinləri ilə tanınan bir neçə bölgənin vətənidir. Amma Lerik yüzyaşlıların ən çox cəmləşdiyi yerdir.
Talış dağlarının buludları üzərində uca olan bu zümrüd diyarda, ilan kimi yolun keçdiyi yerdə insanlar, deyəsən, uzun və sağlam ömrün sirrini kəşf ediblər. 1991-ci ildə tikilmiş və 2010-cu ildə əsaslı təmir edilmiş iki otaqlı Uzunömürlülük Muzeyində rayonun ən yaşlı sakinlərinin həyatını və xatirəsini sənədləşdirən 2 000-dən çox eksponat var”.
Qeyd edilir ki, muzeydə həm Azərbaycan, həm də rus dilində yazılmış məktublar, şəxsi əşyalar o qədər köhnədir ki, mürəkkəbləri solmağa başlayıb. 1930-cu illərə aid olan bu şəkilləri fransız fotoqraf Frederik Laşop bağışlayıb.
Azərbaycan muzeyi və rəsmi statistikası “uzun ömür” dedikdə burada 90 yaşdan yuxarı istənilən insan nəzərdə tutulur. 1991-ci ildə 63 min nəfər əhalisi olan Lerikdə yaşı 100-dən çox olan 200-dən çox uzunömürlü qeydiyyatdan keçmişdi.
Lakin qeyd edilir ki, indi bu rəqəmlər fərqlidir: Bu gün 83 800 nəfər yerli əhali arasında 11 nəfərin yaşı 100-dən yuxarıdır.
Vyetnam lideri Şirəli Müslümova “Əziz baba” müraciəti ilə açıqca göndərib
Məqalədə vurğulanır ki, hazırda Lerikin ən yaşlı sakinlərindən biri 105 yaşı olan Raci İbrahimovadır. Bu, yaş baxımından yaxşı rəqəm olsa da, rayonun ən məşhur uzunömürlüsü, 168 yaşına qədər yaşadığı güman edilən çoban Şirəli Müslümovun yaşı ilə müqayisədə azdır:
“Pasportunun sarı vərəqlərində onun 1805-ci ildə doğulduğu, məzar daşında isə 1973-cü ildə vəfat etdiyi göstərilir. Əgər bu doğrudursa, o, indiyə qədər yaşamış ən yaşlı insandır. Təəssüf ki, XIX əsrin əvvəllərində onun doğulduğu Barzavu kimi ucqar kəndlərdə doğum qeydləri nadir idi, buna görə də Şirəli Müslümovun nə vaxt doğulduğu barədə dəqiq məlumat yoxdur”.
Ona ad günləri münasibətilə dünyanın hər yerindən göndərilən saysız-hesabsız məktublar Şirəli Müslümovun həqiqətən də ən çox uzunömürlü olmasına heç bir şübhə yeri qoymur:
“Müslümovla yazışanlar arasında Vyetnam kommunistlərinin lideri Xo Şi Min də ona “Əziz baba” sözləri yazılmış açıqca göndərib. Bu uzunömürlülük geninin miras qaldığı görünür. Onun 95 yaşlı qızı Həlimə Qəmbərova “CNN Travel”ə bildirib ki, atası kimi 168 yaşa qədər yaşamasa da, babası kimi 150, ya da bibisi kimi 130 yaşa qədər yaşayacağına ümid edir”.
Mətbu orqan qeyd edib ki, soyuq havaların başlaması ilə yüz yaşlı insanların əksəriyyəti Lənkəranın daha mülayim sahil iqliminə köçür, lakin CNN müxbirləri atasının nəhəng alma və armud ağacları ilə əhatə olunmuş ikimərtəbəli evinin yanından keçəndə Həlimə Qəmbərova hələ də Lerik Barzavu kəndində idi.
Pəncərənin yanında əyləşərək şalına bürünmüş halda azacıq ləhcə ilə danışır, tez-tez doğma dilinə, cəmi 200 min insanın danışdığı və UNESCO-nun “həssas” ləhcəsinə daxil olan talış dilinə keçir. Uzunömürlü qadın pasportunu göstərir, orada ay və ya doğum tarixi yox, yalnız il göstərilir: 1924-cü il. O, 95 yaşında ola bilər, amma tam gümrahdır, nəvələri ilə ünsiyyət qurur və yumor hissini nümayiş etdirir. Yaşını soruşduqda o, şən halda “15” cavabını verir”.
Planetin ən yaşlı insanları həyat tərzinin sirlərini bölüşürlər
Mətbu orqan qeyd edib ki, H.Qəmbərova günə sübh tezdən başlayır. Bütün günü bağda və ya evin ətrafında işləyir. Onun otağı kiçikdir, yerdə qalın yumşaq xalça və yastıqlar var. Burada bir çoxları döşək əvəzinə yalnız nazik yorğanda, yerdə yatmağa üstünlük verirlər, çünki bunun bel üçün istirahət etməyin ən sağlam üsulu olduğuna inanılır”.
Məşhur inancın əksinə olaraq, Lerikin uzunömürlüləri ətlə qidalanırlar. Lakin bununla yanaşı onlar əvvəlki uzunömürlülərdən miras qalmış ənənəyə - kəsmik, yağ, süd və ayran kimi süd məhsullarına da üstünlük verirlər.
Məqalədə vurğulanır ki, Lerikdəki uzunömürlülülüyn sirri düzgün qidalanmada, bulaq suyundan dəmlənən çaya əlavə edilən, xəstəliklərin qarşısını alan otlardadır. Buna görə insanlara dərman qəbul etmək lazım gəlmir, onlar ancaq təbii vasitələrdən yararlanırlar.
Kənd pəncərələrdən sakit görünə bilər. Amma kəndlilərin hər gün gördüyü fiziki iş çox böyükdür. Sübhdən axşama qədər bağlarda, tarlalarda və evin ətrafında işləyirlər. Onlar tikiş tikir, toxuyur, çoxuşaqlı ailələrinə qulluq edirlər.
Uzunömürlülüyün sirləri: - fiziki fəaliyyət, yaxşı qidalanma, bol içki
Cəngəmiran kəndindən olan 103 yaşlı Məmmədxan Abbasovun həyat yolu belə olub. Pəncərə ilə üzbəüz xalçada oturan uzunömürlü, demək olar, görmə qabiliyyətini itirib və oğlunun ona qonaqların gəldiyini dediyini çətinliklə eşidir, amma nəhayət, ona yaxınlaşanda dualar oxumağa, xoş arzular söyləməyə başlayır.
M.Abbasovun yanında onun nəticəsi qalır, onların yaşları arasında bir əsr fərq var. Qəmbərova kimi Abbasov da ömrü boyu məşğul kəndli olub, təxminən 7 il əvvəl görmə qabiliyyəti pisləşənə qədər tarlada işləyib. Yeməyə gəlincə, o, məhdudiyyətlə “Allahın verdiyini” yeyir, heç vaxt spirtli içki qəbul etməyib.
M.Abbasov uzun ömür sürməsini yorğunluq həddində deyil, bədənini hərəkətdə saxlayacaq qədər gündəlik fiziki fəaliyyətlə əlaqələndirir. Yaxşı təsərrüfat məhsulları yeməkdən əlavə, o, uzunömürlülük üçün böyük töhfə verdiyi deyilən minerallarla zəngin buzlu bulaq suyu içib.
Başgicəlləndirici dağ hündürlüyü də uzunömürlülüyə səbəb ola bilər. İspaniyanın Navarra Universitetində 2017-ci ildə aparılan araşdırma nəticəsində məlum olub ki, yüksək hündürlükdə yaşamaq ürək xəstəliyi, insult və diabet riskini azaldır. Kolorado Denver Universitetinin 2011-ci ildə apardığı araşdırma nəticəsində hündür məkanın sakinlərinin daha çox yaşadıqları müəyyən edilib.
Bu görkəmli yüzyaşlıların bəzilərinin yaşı hələ də mübahisəli ola bilər, lakin qeyd edilir ki, onlar uzunömürlülüyün sadə sirri - fiziki fəaliyyət, yaxşı qidalanma, bol içki və həyata münasibətlə uzun ömür sürürlər. “Biz yalnız bir dəfə yaşayırıq, amma hər şeyi düzgün ediriksə, bir dəfə kifayətdir”, - mətbu orqan sonda vurğulayıb.
AZİNFORM.AZ
