MENYU
Eramızdan əvvəlki insan cəmiyyətlərində zorakılıq nə qədər geniş yayılmışdı? Erkən insan qalıqlarında travmanın olub-olmadığını araşdırmaq bunu öyrənməyin bir yoludur.
AZİNFORM.AZ "SciTechDaily" nəşrinə istinadən xəbər verir ki, nümunə olaraq, Kolumbdan əvvəlki qalıqların son təhlilində kişilərin 21%-ində zorakılıqla bağlı travma əlamətlərinin olduğu üzə çıxıb.
Bu tip tədqiqatların əksəriyyəti hazırda kəllə və skeletin digər hissələri üzərində aparılan araşdırmaların ətrafında cəmlənib, lakin qorunub saxlanmış yumşaq toxumaları ilə mumiyalar daha zəngin məlumat mənbəyi ola bilər.
"Frontiers in Medicine" jurnalında dərc olunan son araşdırmada tədqiqatçılar 3D kompüter tomoqrafiyasından (3D CT) istifadə edərək 19-cu əsrin sonlarından bəri Avropa muzeylərində qorunub saxlanılan üç mumiyanı araşdırıblar. Həmin mumiyalar Kolumbdan əvvəlki dövrdə Cənubi Amerikaya məxsusdur.
Görüntülərdə qeyd edilib ki, araşdırılan üç Cənubi Amerika mumiyasından ikisində ölümcül travma əlamətləri var.
"Əgər bu insan qalıqları sadəcə skeletlər olsaydı, aşkar etdiyimiz travma növlərini aşkar etmək mümkün olmazdı”, Dr. Andreas G Nerlik, Almaniyanın Münhen Klinikasının Bogenhausen Patologiya şöbəsinin professoru, tədqiqatın müvafiq müəllifi qeyd edib.
Qeyd edək ki, Dr. Nerlik və həmkarları Filipps Universitetinin Marburqdakı “Museum Anatomicum”unda kişi mumiyanı, eləcə də İsveçrədəki Delemont İncəsənət və Tarix Muzeyində bir qadın və bir kişi mumiyanı araşdırıblar.
Mumiyalar təbii olaraq quru mühitlərdə, məsələn, səhralarda mumyalanıb. Səhra kimi yerlərdə çürüyən bədənin mayeləri parçalanmadan daha tez udulduğu üçün meydana gəlib. Bu hallar, əsasən, Cənubi Amerikanın cənub bölgələrində geniş yayılıb.
Marburq mumiyası bugünkü Çilinin şimalındakı Arika sivilizasiyasına aid idi. Onunla birlikdə tapılan dəfn əşyalarına əsasən, o, çox güman ki, bir balıqçı icmasında yaşayırdı. O, Kolumbdan əvvəlki fərdlərə xas olduğu kimi, yaxşı qorunub saxlanılıb, çömbələrək basdırılıb. Əsas qida kimi qarğıdalı yeyən fərdlərə xas olduğu deyilir və əyri dişləri, bəzi sıyrıqları olduğu üzə çıxıb. Ağciyərlərində isə ağır keçirdiyi vərəm xəstəliyindən çapıqlar müşahidə edilib.
(Delemont muzeyindən Solda qadın, sağda kişi mumiyası)
Tədqiqatçılar sümüklərinin xüsusiyyətlərinə əsasən onun 20-25 yaşlı və boyunun 1,72 metr olduğunu bildirib. Radiokarbon tarixinə görə, o, 996-1147-ci illər arasında vəfat edib.
Delemont mumiyalarının məzarlıq əşyaları arasında keramikalara əsasən, bugünkü Perunun cənub-qərbindəki Arekipa bölgəsindən gəldiyi ehtimal olunur. Hər ikisi üz üstü uzanmış vəziyyətdə dəfn edilib. Bu da Cənubi Amerikanın yüksək dağlarından olan mumiyalar üçün qeyri-adi haldır. Radiokarbon məlumatlarına görə, kişi eramızın 902-994-cü illəri arasında, qadın isə 1224-1282-ci illər arasında vəfat edib. Onlar pambıqdan toxunmuş parçalardan və lamaların və ya alpakaların tüklərindən, eləcə də şinşillalara aid gəmiricilərin dərilərindən geyimlər geyinirdilər.
Nəticələr göstərir ki, hər iki kişi mumiya qəsdən şiddətli zorakılıq nəticəsində yerindəcə ölüb.
Tədqiqatçılar Marburq mumiyasının ya bir hücumçunun onun başına tam gücü ilə vurduğu və ikinci hücumçu qurbanın hələ də ayaq üstə və ya dizi üstündə olan vəziyyətdə kürəyindən vuraraq öldürüldüyünü iddia ediblər. Başqa bir ehtimal kimi isə zərərçəkənin sağ tərəfində dayanan eyni və ya digər təcavüzkar baş nahiyəsinə zərbələr endirib, sonra isə qurbanın arxasına dönüb bıçaqladığı deyilir.
Eynilə, Delemontdan olan kişi mumiyasının da çox güman ki, boyun nahiyəsinə şiddətli zərbə endirilib. İki boyun fəqərəsinin əhəmiyyətli dərəcədə yerindən çıxması ölümcüldür və dərhal ölümə səbəb ola bilər.
Yalnız qadın mumiyasının təbii səbəblərdən öldüyü aydın olub. Onun skeletində böyük zədələr olsa da, lakin bunun ölümdən sonra qəsdən deyil, dəfn zamanı baş verdiyi ehtimalı irəli sülürlüb.
Tədqiqatçı 3D rekonstruksiya imkanı ilə müasir CT skan etməyin cəsədlər haqqında unikal fikir təqdim etdiyini vurğulayır:
"Əvvəlki tədqiqatlar ya mumiyanı məhv edərdi", - o deyir. /metbuat.az/
